Anadolu Selçuklu Devleti’nin sonunu getiren ve tarihin akışını değiştiren Kösedağ Muharebesi’nin Önemi ve Sonuçları
Osmanlı Devleti’nin henüz Anadolu ve Rumeli bölgelerine hakim olmadığı dönemde özellikle doğuda büyük bir kaos yaşandı. Moğol İmparatorluğu en hızlı dönemlerinden birini yaşıyor ve Anadolu’nun kalbine doğru ilerliyordu. Nihayet beklenen gerçekleşti ve Anadolu Selçuklu Devleti ile Moğollar Kösedağ Muharebesi’nde karşı karşıya geldi.Etkileri uzun süre devam edecek bir savaş yürüttüler.
Kösedağ Muharebesi’nde Türklerin kolay bir yenilgiye uğramasının ardından Moğolların Anadolu’daki ilerleyişi hız kazandı. Bu kadar kolay bir yenilgi olmasının nedeni Selçuklu tarafında deneyimsiz devlet adamlarıydılar. Karşılarına çıkan ilk surları yıkıp geçen Moğolların Anadolu topraklarından temizlenmesi uzun yıllar alacaktı. Gelin Kösedağ MuharebesiÖncesinde yaşananlara, savaşta yaşananlara, sonuçlarına ve değerine daha yakından bakalım.
Moğollar aslında uzun yıllar İslam devletlerinden uzak kaldılar:
13. yüzyılın ilk yıllarında Harezmşahlar hükümdarı Alaeddin Muhammed’in hükümdarlığı döneminde uzun süre İslam devletlerine saldırmadı. Moğollar stratejisini değiştirdi Semerkant, Buhara ve Otrar bölgelerini alarak Harezmşah devletinin sonunu hazırladılar. Cengiz Han’ın ölümünden sonra görevi oğlu Ögeday devraldı ve babasının ilk adımını attığı yola devam etti.
Bu dönemde Selçuklularla yapılan Yassıçemen Savaşı’ndan sonra Harezmşahlar oldukça zayıflamıştı. Alaeddin Muhammed’in oğlu Celaleddin Harzemşah dirense de Öte yandan hızla artan Moğol istilasından da kaçamadı. Sonunda öyle oldu ve Moğollar Anadolu’ya yeterince yaklaştılar ve Anadolu Selçuklu Devleti ile ortak sınıra sahip oldular.
Selçuklular için çok zor dönemlerdi:
Anadolu Selçuklu Devleti eski gücünde olmadığından Moğollar duramadı. Ahlat, Diyarbakır, Malatya, Harput ve Silvan gibi Selçuklu şehirleri yağmalandı ancak Alaeddin Keykubad’ın bu saldırılarına karşılık veremedim. Hatta bu dönemde Gürcü Krallığı ile yapılan savaş sırasında barış istemek zorunda kalmıştı.
I. Alaeddin Keykubad tahta yeni çıkmıştı ve devlet yönetimi beceriksiz bürokratların elindeydi. Çünkü Devletin en yeterli dönemi olmasına rağmen Yönetim ile padişah arasındaki tutarsızlıklar birçok seferin başarısızlıkla sonuçlanmasına neden oldu. Daha sonra 1237 yılında henüz 16 yaşında olan II. tahta çıktı. Gıyaseddin Keyhüsrev çıktı ve işler kötüye gitti.
II. Gıyaseddin Keyhüsrev devlet işleriyle ilgilenmeyen bir padişah olduğu için işleri Sadeddin Köpek yürütüyordu. 1240 yılında gerçekleşen Babai İsyanı güçlükle bastırıldı. Selçuklu askerleri artık bıkmıştı. Moğol istilası artık gerçek bir tehdit haline gelmişti.
Moğolların Erzurum’u yağmalamalarıyla işler bozuldu:
Moğollar, Selçuklu şehirlerine sık sık saldırıp yağmaladılar ancak bunlar pek fazla yankı yaratmadı. Daha sonra Erzurum’a girdiler. Bütün şehir yıkıldı, yakıldı ve yağmalandı. Söylenene göre şehrin etrafında ceset yığınları oluşmuştu. Bunun üzerine II. Gıyaseddin Keyhüsrev toplantı yaparak savaşa girme kararı aldı.
Savaş için İznik İmparatorluğu’na, Kilikya Ermeni Krallığı’na, Artuklulara ve Eyyubilere elçiler gönderilecek ve destek istenecekti. Selçuklu bölgelerinin tamamından para ve askeri takviye alınacaktı. Tüm bunlara ek olarak paralı askerler de kullanılacaktı. Ancak Selçuklular artık tam güçlerinde değildi ve istenilen takviye kuvvetlerinin gelip gelmeyeceği bilinmiyordu.
Nihayet Kösedağ Muharebesi başladı:
Aslında Moğolların Sivas’ta karşılanması planlanmıştı ancak bazı devlet adamları Kösedağ bölgesinin daha uygun olduğunu söylediler. Yanlış bir karardı. Bazı kaynaklara göre iki ordunun önde gelen kuvvetleri 1 Temmuz 1243’te, bazı kaynaklara göre ise 3 Temmuz’da karşı karşıya geldi. Moğol ordusunun 120 bin, öncülerin ise 40 bin kişi; Selçuklu ordusunun 70 bin, öncülerinin ise 10 bin kişi olduğu söylense de kaynaklarda çok farklı rakamlar da zikrediliyor.
Moğol öncüleri o kadar şiddetli bir saldırı yaptı ki, Selçuklu öncüleri birkaç saat içinde yok edildi. II. Gıyaseddin Keyhüsrev dehşete düştü ve Ordusuyla birlikte Tokat’a kaçtı. Moğollar bu işte bir şey olduğunu düşünerek iki gün beklediler. Tekrar ilerlediklerinde önlerinde boş bir kamp buldular ve geride kalan ganimetleri sanki kendi elleriyle koymuş gibi ele geçirdiler.
Kösedağ Savaşı’ndan sonra Anadolu, Moğollar için bir yağma cennetine dönüştü:
Moğol ordusunun boş kampa girdiğinde 300 deve yükü altın, 3 bin katır yükü pahalı eşya, 40 otomobil ağırlığı zırh ve çok miktarda erzak ele geçirdiği söylendi. Tabii hızla önce Sivas’ı, ardından da Kayseri’yi ele geçirdiler. II. Gıyaseddin Keyhüsrev bu durumdan o kadar korkmuştu ki,Tokat’ta bile rahat edemeyip Ege’ye çekildi.
Moğolların bu kadar hızlı ilerlemesi çok şaşırtıcıydı çünkü o dönemde Sivas’ın nüfusu 100 binin üzerindeydi ancak kısa sürede teslim oldu. Kayseri halkı dirense de yağmadan kurtulamadı. Erzincanlılar haraç teklifini reddedince yakılıp yıkıldı ve mancınıklarla yağmalandı. Yağmalanacak hiçbir şey kalmayınca Moğol ordusu Azerbaycan bölgesine geri döndü.
Kösedağ Savaşı sonucunda Selçuklular artık Moğol egemenliğine girmiştir:
Kösedağ Savaşı’nın sonuçları arasında en dikkat çekici olanı Anadolu Selçuklu Devleti’nin Moğol egemenliğine girmesidir. Anadolu Selçuklu Veziri Mühezzibüddin Ali ve Baycu Noyan Mugan Ovasında Barış antlaşması imzalandı ve Selçuklular, Moğollara her yıl 3,6 milyon dirhem, 10 bin koyun, bin sığır ve bin deve vermeyi kabul etti. Yani Kösedağ Muharebesi Anadolu Selçuklu Devleti için gerçek bir başarısızlıktı. Daha farklı olan ise Mühezzibüddin Ali’nin kahraman olarak karşılanmasıydı.
Kösedağ Muharebesi’nin sonuçlarına maddeler halinde bakalım:
- Anadolu Selçuklu Devleti, Moğol İmparatorluğu’na yıllık vergi ödemeye başladı.
- Anadolu Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girmiştir.
- Anadolu Moğolların egemenliği altına girdi.
- Anadolu’da yeni isyanların fitili ateşlendi.
- Moğol yağmalarından dolayı genel sistem bozuldu.
- Anadolu’da Türk birliği bozuldukça yeni beylikler kurulmaya başlandı.
- Asya’daki Moğollardan kaçan Türkmenlerin Anadolu’ya gelişleri hızlandı.
Tamam ama Kösedağ Muharebesi’nin önemi nedir?
Anadolu Selçuklu Devleti, Türklerin Anadolu’ya girmesinden kısa bir süre sonra kurulmuş ve aslında Artık Anadolu topraklarında Türkler var yedi dünyaya duyuruldu. Yüzyıllar boyunca yeterince güçlenen devletin çöküş sürecini başlatan ise Kösedağ Muharebesi olmuştur. Üstelik bu yenilginin bu kadar kolay olması devletin prestijini de sarstı.
1308 yılında yıkılan Anadolu Selçuklu Devleti’nin dağılma dönemi Kösedağ Muharebesi ile başlamıştır. Moğol saldırıları hız kesmeden devam ederken Artık gücü kalmayan eyalette çok sayıda isyan çıktı. Başka bir açıdan baktığımızda Anadolu Selçuklu Devleti’nin yıkılmasıyla birlikte Anadolu topraklarında Moğol hakimiyeti başlamıştır.
13. yüzyılda Anadolu Selçuklu Devleti ile Moğollar arasındaki çatışma Kösedağ Muharebesi’nin değeri ve sonuçlarının anlatılması Bilmeniz gereken önemli detayları kısaca anlattık. Böyle büyük bir devletin bu şekilde sona ermesi ne kadar üzücü.
Benzer içeriğe buradan göz atabilirsiniz:
